Պաղեստինի մշակութային ժառանգությունը ՀՀ ԱԳՆ–ի համար շատ ավելի թանկ է, քան հայկական Արցախի ժառանգությունը
Հուլիսի 15-ի դրությամբ Ադրբեջանի իշխանությունները ոչնչացրել են բռնազավթած Ստեփանակերտի բոլոր 25 հուշարձաններն ու կիսանդրիները, որոնք կանգնեցվել են նշանավոր անձանց պատվին և տասնամյակներ շարունակ ձևավորել մայրաքաղաքի մշակութային նկարագիրը: Այս մասին օգոստոսի 14-ին հայտնեց Արցախի մշակույթի և զբոսաշրջության զարգացման գործակալությունը՝ վանդալիզմի այս բազմակի գործողությունը մարտահրավեր անվանելով միջազգային հանրությանը և Հայաստանի իշխանություններին:
ՔԱՂԱՔԻ ՏԱՐԱԾՔԻՑ ՋՆՋՎԵԼ ԵՆ ՀԱՅՐԵՆԱԿԱՆ ՄԵԾ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ՀԵՐՈՍՆԵՐԻ, այդ թվում մարշալ Հովհաննես Բաղրամյանի, ծովակալ Հովհաննես Իսակովի, օդաչու Նելսոն Ստեփանյանի, ինչպես նաև պատմության և մշակույթի ականավոր գործիչների, ազգային-ազատագրական շարժման հերոսների և Հայրենիքի պաշտպանների հուշարձանները: Ընդհանուր առմամբ, 2023 թվականի սեպտեմբերի աղետից հետո ընկած ժամանակահատվածում Ադրբեջանն Արցախում հողին է հավասարեցրել չորս գյուղ, ոչնչացրել մի քանի տասնյակ մշակութային հուշարձաններ, տասնյակ եկեղեցիներ, ավելի քան հարյուր հուշահամալիրներ, քանդակներ և խաչքարներ։
Պաշտոնական Երևանը Ստեփանակերտի հուշարձանների ոչնչացման մասին հաղորդագրությանը, բնականաբար, ոչ մի կերպ չարձագանքեց, ինչպես որ վաղուց արդեն չի արձագանքում Արցախի հետ կապված որևէ բանի: Հայության համար երբեմնի ազատության և հերոսության խորհրդանիշ դարձած բուն «Արցախ» բառը եթե անգամ հիշատակվում է ներկայիս իշխանական ոհմակի կողմից, ապա միայն ժխտման, մոռացության, ատելության, մեղադրանքների (արցախահայության հասցեին), սպառնալիքների և շանտաժի համատեքստում։
Այս տագնապալի լուրից 2 շաբաթ անց ՝ հուլիսի 30-ին, ԱԳ փոխնախարարի պաշտոնը զբաղեցնող Կոստանյան ազգանունով թյուրիմացությունը (ասենք, դա միանգամայն տեղավորվում է իշխանությունների կադրային քաղաքականության մեջ) ծավալուն ելույթով հանդես եկավ պաղեստինյան հարցի խաղաղ կարգավորման և երկու պետությունների սկզբունքի իրագործման վերաբերյալ միջազգային խորհրդաժողովում։ և հայտարարեց, որ «Պաղեստինի վտանգված մշակութային ժառանգությունը ժամանակավորապես կհանգրվանի Մատենադարանում»:
Իհարկե, ոչ մի վատ բան չկա որևէ ժողովրդի, առավելևս «քաղաքակիրթ» աշխարհի աչքի առաջ բացահայտ ցեղասպանության ենթարկվողի մշակութային ժառանգությունը ժամանակավորապես հին ձեռագրերի հայկական պահոց ընդունելու մեջ: Բայց փաշինյանական ռեժիմի ներկայացուցչի շուրթերից դա հնչեց ցինիկ, կեղծավոր և շինծու։
Քանզի ասվեց Ադրբեջանի կողմից Արցախում հայ ժողովրդի պատմամշակութային և հոգևոր անգնահատելի ժառանգության շարունակական բարբարոս ոչնչացման խորապատկերին՝ նույն այդ ԱԳՆ-ի բացարձակ անտարբերության պայմաններում։ Քանզի այլ ժողովրդի վտանգված մշակութային ժառանգությունն ընդունելու պատրաստակամության մասին խոսում է այն ռեժիմի ներկայացուցիչը, որը ամեն հայկականի հանդեպ ատելությամբ հայտնի վանդալներին հոշոտման է տվել սեփական (?) ժողովրդի, այդ թվում՝ ազգի համար անասելի սրբազան նշանակություն ունեցող գլուխգործոցները։
ԱՅՆ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՀՆԱԳՈՒՅՆ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԱՐԱՐՄԱՆ ԽՈՐՀՐԴԱՆԻՇՆԵՐԸ, որը ոչ միայն ստեղծել է մեծագույն հոգևոր մշակույթ և հուշարձաններ, այլև դարեր շարունակ պահպանել է դրանք՝ աներևակայելի ջանքերի գնով: Իսկ հիմա՝ 21-րդ դարում, «նոր Հայաստանի» իշխանությունները ոչ միայն նվիրել են դրանք բարբարոսներին, այլև ոչնչացման և յուրացման հրապարակավ ինդուլգենցիա են տրամադրել վերջիններիս։
Եվ եթե 44-օրյա պատերազմից հետո և սեպտեմբերյան Գաղթին հաջորդած առաջին ամիսներին նրանք դեռ հանդգնում էին որոշ հարթակներում ինչ-որ բան մրմնջալ «ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի առաքելության» և բռնազավթված Արցախի պատմամշակութային ու հոգևոր արժեքների պահպանման անհրաժեշտության մասին, ապա վերջին շրջանում, «խաղաղության դարաշրջանի» մոտենալուն զուգընթաց, ծպտուն անգամ չեն հանում այդ մասին։
Փոխարենը սրտառուչ հոգատարություն են ցուցաբերում Պաղեստինի մշակութային ժառանգության պահպանման նկատմամբ և նույնիսկ մասնակցում «երկու պետությունների սկզբունքի իրականացման» թեմայով ցուցադրական ելույթներին։ Բայց այդ ամենը՝ բնավ ոչ հայկական ժառանգության մասին, ոչ էլ հայկական երկու պետությունների, Աստված մի՛ արասցե։
Հիմա, երբ Նիկոլն արդեն հանդիսավոր կերպով ազդարարել է խաղաղության գալուստը, կասկած չկա, որ Ադրբեջանը նոր կատաղությամբ, կրկնակի ատելությամբ և առանձնակի դիվական, սադիստական, կենդանական ըմբոշխնումով ձեռնամուխ կլինի բռնազավթած Արցախում ցանկացած հայկական հետքի արագացված ոչնչացմանը։
Գերազանց իմանալով, որ դրան չի հաջորդի ոչ մի պատիժ, և նույնիսկ ոչ էլ դատապարտում ու պարսավանք. դե, կլինեն մի քանի հրապարակումներ մամուլում և մեկօրյա զայրալից գրառումներ սոցցանցերում։ Շատ լավ իմանալով, որ արցախյան բոլոր գլուխգործոցները տրված են իրեն՝ հոշոտման, խեղաթյուրման, այլասերման և յուրացման, և ոչ մի դատական հայց կամ բողոք նույն ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին չի հաջորդի: Եվ որ հայ ժողովրդի հարուստ ժառանգության պահպանման անհրաժեշտության մասին ոչ մի բառ Նիկոլի աչալուրջ հայացքի ներքո չի ներթափանցել ո՛չ «վկա» Թրամփի ձեռնարկած «վաշինգտոնյան հռչակագրի», ո՛չ էլ «խաղաղության պայմանագրի» տեքստ։
ՓՈԽԱՐԵՆԸ ՊԱՂԵՍՏԻՆԻ ԺԱՌԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆՆ ԱՅԺՄ ԿՊԱՀՊԱՆՎԻ ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆԻ ՊԱՏԵՐԻ ՆԵՐՍՈՒՄ և իր ժամանակին անվնաս կվերադարձվի օրինական տիրոջը։ «Իրական Հայաստանի» պարադոքսնե՞ր։ Ո՛չ. «համաշխարհային մշակույթի մասին ազնվաբարո հոգացողների» դերում ներկայացող պլեբեյների, տգետների ու մանկուրտների ցուցամոլություն ու երեսպաշտություն, որոնք ուրացել ու վաճառել են բազմաթիվ սերունդների արյան ու տառապանքի գնով պահպանված սեփական մշակույթն ու արժեքները։
Եվ եթե վաղը, Աստված մի արասցե, հաղորդագրություն հայտնվի Ամարասի, Գանձասարի կամ Դադիվանքի ավերման մասին, այդ ոհմակից ոչ մեկը ծպտուն անգամ չի հանի։ Դա նրանց չի վերաբերում, նրանք խորապես անտարբեր են, թե ինչ կկատարվի արցախյան ժառանգության հետ, որի կարևորությունը պարզապես հասու չէ նրանց ողորմելի ուղեղին։
Բայց նրանք, միևնույնն է, խուճապահար վախենում են հայ ժողովրդի ոգու և հանճարի այդ ու մնացած բոլոր գլուխգործոցների լոկ հիշատակումից։ Ինչպես որ վախենում և արգելում են ընդհանրապես Արցախի հիշատակումը, ինչպես որ վախենում ու արգելում են Շուշիի և Հադրութի, Արարատի ու Անիի, Վանի ու Մուշի, Մուսալեռի և Սարդարապատի հիշատակումը…
Նրանց համար հայկական քաղաքակրթության այդ հսկայական և գին ու վաղեմության ժամկետ չունեցող շերտը մահացու վտանգավոր է։ Որովհետև թե՛ իրենք, թե՛ իրենց տերերը շատ լավ հասկանում են. մոռացում չի լինելու։ Չի կարող լինել:
